فرش کاشان

[quadcopter]

بافندگان فرش کاشان هر کدام روش خاصی برای بافتن فرش دارند. به طور کلی بافندگان هنرمند فرش بر دو منوال شروع به بافت فرش می کنند، روش ذهنی و یا استفاده از نقشه. در نوشته پیش رو به تعریف هر یک از روش ها و پرداختن به نکات مثبت و منفی آن می پردازیم.  قبل از خرید فرش این دو روش را مطالعه نمایید.

روش استفاده از ذهنی بافی
ذهنی بافی به این معناست که طرح را در ذهن خود مجسم و با توجه به چیزی که در ذهن وجود دارد شروع به بافتن طرح فرش کنند. در این تکنیک بافنده یک یا چند طرح قالی را به خاطر می‌سپارد و آنها را روی قالی عملی می‌کند. بعضی از بافندگان کهنه کار و قدیمی هستند و تمام اجزای فرش را از هم تشخیص می دهند و همچنین بافندگان جوان تر نیز با کمی احتیاط بیشتر نقش های زیبایی می آفرینند. از آنجا که در این روش بافنده از ذهن خلاق خود کمک می‌گیرد، در نتیجه آثار باقی مانده از خود را به عنوان میراث خود و پیشینیان خود برای فرزندانش به ارث می‌گذارد و بدین ترتیب است که نقوش از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود از این رو می‌توان گفت که این نقوش از اصالت و قداست خاصی نزد قوم بافنده قالی برخوردار است.
با پرداختن این نقوش و دقت و بررسی آنها در می‌یابیم که نقوش بیشتر به صورت انتزاعی و ساده شده است و اکثرا به صورت هندسی بافته می‌شوند. هرچند این روش در سالیان گذشته بیشتر مرسوم بوده اما امروزه نیز از این روش در نقاط مختلف استفاده می‌شود. در ایران اقوام زیادی به این امر می‌پردازند که عبارتند از عشایر فارس، اقوام ترکمن، عشایر سیستان و بلوچستان مردم کردستان آذربایجان ، روستاهای اصفهان و یزد، کرمان ، کلاردشت (مازندران) و ….
این روش معایبی با خود به همراه دارد. در این بین یه این سخن مشهور میرسیم که کم رنگ ترین قلم ها از پررنگ ترین حافظه ها ماندگار تر هستند؛ پس چه بهتر است که برای بافت فرش، نقشه و طرح پیش روی بافنده باشد  و از ذهنی بافی دوری کند.
هر انسانی جایزالخطا است و هر لحظه ممکن است اشتباه کند. در این روش نمی توان خیلی دقیق بود و بافنده زمانی متوجه اشکال در کار خود خواهد شد که یا بافت فرش را تمام کرده باشد یا اینکه چندین گره را براساس همان اشتباه خود پیش برده باشد. همچنین میزان کوبیدگی و کشیدگی در فرش قابل کنترل نخواهد بود. از طرفی دیگر چون بافنده نمی تواند آن چیزی که تجسم کرده است را یکجا ببیند، استاندارد به ندرت رعایت می شود و حتی اگر هم طراح با استاندارد های بافندگی آشنا باشد وقتی می تواند نقاط ضعف و قوت کار خود را ببیند و متوجه آن شود که فرش بافته شده و آن وقت هم کار از کار گذشته است.
یکی از معایب استفاده از روش ذهنی بافی در بافت فرش این است که چون روش طراحی بسیار دقیقی است باید برای تمام طرح ها وقت گذاشته شود. اما تجربه نشان داده است که به مرور زمان تولید کننده چون می خواهد فروش بالاتری داشته باشد به این فکر می کند که سریعتر طرح های مختلفی تولید کند. در نتیجه این اقدام فروشنده باعث می شود که طرح ها به مرور زمان ساده تر شوند و اصالت خود را از دست بدهند و همینطور به صورت ناقص و خلاصه و با سرعت بالا،تولید و عرضه گردند.
هر شخصی در دنیای فرش بافی و بافندگی به خوبی می داند که حتی ذهن طراحان بسیارخوب و پویا، در آخر می تواند پنج الی شش طرح به یاد ماندنی و زیبا را خلق کند. از همین جهت می توان بی درنگ نتیجه گیری کرد که روش ذهنی بافی به هیچ عنوان روش خوبی برای تولید فرش با طرح های متنوع و تعداد بالا نمی باشد. از آن گذشته این روش آن قدر دشوار است که به مرور زمان ذوق هنری بافنده رو به زوال خواهد رفت و متاسفانه دیگر نمی تواند طرح های به یاد ماندنی از خود برجای بگذارد. در کنار این مشکل، تعداد رنگ های مورد استفاده طراح و بافنده فرش نیز در هنگام استفاده از روش ذهنی بافی کمتر است زیرا استفاده از این روش بافت فرش، ایجاب می کند که طراح این کار را انجام دهد. دلیل وجود این مشکل این است که به عنوان مثال هنگامی که بافنده از رنگ قرمز کمرنگ در جایی استفاده کند و بخواهد در جای دیگر از قرمز پررنگ استفاده کند، مطمئناً بعد از مدتی رنگ ها را از هم تمیز نخواهد داد و یادش نمی ماند که چه رنگی را در کجا باید استفاده کند. پس به ناچار مجبور می شود تا از رنگ هایی که شبیه به یکدیگر می باشند، استفاده نکند.
با توجه به تمامی موارد ذکر شده در بالا، می توان نتیجه گیری نمود که با وجود بعضی مزایا استفاده از روش ذهنی بافی در بافت فرش، این روش به علت داشتن معایب متعدد توصیه نمی شود و بهتر این است که بافندگان از روش های دیگری همچون روش نقشه های شطرنجی یاری بگیرند تا کار تولید را بین طراح و بافنده تقسیم کنند و کار را با کیفیت بالاتری ارائه دهند.

روش استفاده از نقشه‌
سه روش نقشه خوانی مرسوم می باشد :

1. خود بافنده نقشه را در اختیار داشته باشد و با نگاه کردن به آن قالی را ببافد.
   
2.  فرد دیگری که در حال بافت است نقشه را با صدای بلند می‌خواند و یک یا چند بافنده دیگر طبق آن گره می‌زنند
   
3. استفاده از کامپیوتر نقشه‌خوان که در برخی از مناطق و سازمانها به کار گرفته و هنوز به طور همه‌گیر مورد استفاده قرار نگرفته. اگر در زمینه تابلو فرش ، طراحی و بافت آن فعالیت کرده باشید در مورد نقشه کدبندی یا کامپیوتری یا نقشه عددی تابلو فرش مطالبی شنیده اید.در روش سنتی طراحی تابلو فرش که معمولاً بر روی نقشه شطرنجی با رنگ توسط هنرمندان این هنر ایجاد می شد امکان تغییر دادن نقشه به سختی ممکن بود. ولی با حضور تکنولوژی در طراحی نقشه ها این امر ممکن شده و امری آسان و سهل است.
   

به علاوه، نقشه های قالی نیز به چهار دسته تقسیم می‌شود :

1.  نقشه‌های نقطه چین شده
   
2. نقشه‌هایی که بخشی از آن نقطه چین شده و بخشی دیگر از آن بدون نقطه
   
3. نقشه‌هایی که بدون نقطه چین
   
4.  استفاده از عکس یا نقاشی بدون استفاده از نقطه‌چین
   

روش استفاده از نقشه های شطرنجی راحت و مرسوم است و در آن نقشه‌های آماده که با استفاده از کاغذهای شطرنجی طراحی و به صورت نقطه‌چین در آمده و رنگ‌آمیزی شده‌اند به کار برده می‌شوند.
در این روش طراح قالی استقلال کامل داشته و بخش مجزا و مستقلی برای او در این صنعت در نظر گرفته شده است و علت این امر آن است که برای به دست آمدن یک فرش مطلوب مانند فرش سجاده‌ای کاشان که ریشه در اعتقادات مردم داشته و برای مساجد و نمازخانه ها بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد، استفاده از نقشه مناسب، بسیارحائز اهمیت است.