آشنایی با انواع روش های پرورش ماهی قزل آلا و شرایط آن

از صفر تا صد درباره پرورش ماهی قزل آلا

به خاطر زیاد شدن جمعیت و تقاضای زیاد، پرورش ماهی قزل آلا کاری پر سود است که نیاز به امکانات و شرایط خاص خود دارد. ماهی قزل آلا از نوع ماهی های آزاد است که با توجه به قیمت و طعم مناسب جایگاه ویژه ای در میان مصرف کنندگان دارد.

ماهی قزل الا چه نوع ماهی است؟

ماهی قزل‌ آلا، از نوع ماهی‌های سردآبی است و در زیرگروه ماهی‌های آزاد جای می‌گیرد. این ماهی بدنی فشرده و دمی بزرگ‌تر از ماهی آزاد دارد.

تعداد فلس بین باله چربی و خط جانبی این ماهی، بین ۱۴ تا ۱۹ عدد است. تعداد خارهای اولین کمان آبشش این ماهی نیز بین دو تا پنج عدد است که به شکل شمشیر بوده و در پایین به شکل دکمه درآمده‌اند. حداکثر طول بدن ماهی قزل آلا ۱۴۰ سانتیمتر و وزن آن تقریباً به پنج کیلوگرم می‌رسد.

این ماهی با توجه به قیمت و طعم مناسب جایگاه ویژه ای نیز میان مصرف کنندگان دارد و در مناطق مختلف کشور مورد استفاده قرار می گیرد.

نهاده های تولید ماهی قزل آلا مانند ذرت و کنجاله سویا و تخم ماهی  تحت حمایت دولت قرار دارد و برای واردات آنها از ارز 4200 تومانی استفاده می شود؛

نیاز به مواد پروتئینی سالم و کمبود منابع آبی در ایران باعث شده است بهره‌برداری دو یا چند منظوره از منابع آب همواره مورد توجه قرار گیرد. یکی از این بهره‌برداری‌های چند منظوره نیز پرورش ماهی است و ماهیان پرورشی از لحاظ دامنه تحمل دمایی به دو گروه سردابی و گرمابی تقسیم می‌شوند.

انواع ماهی قزل آلا

از جمله نژاد های مختلف این ماهی میتوان به قزل‌ آلای ببری، قزل آلای کت رویت، قزل آلای پولادسر، قزل آلای پشت آبی، قزل آلای گاوی، قزل آلای طلایی، قزل آلای آپاچی و قزل‌آلای جویباری اشاره کرد ،اما دو گونه بسیار مهم که در کشور ما مورد استفاده و پرورش قرار میگیرند قزل آلای رنگین کمان و قهوه ای یا خال قرمز  است.

در بین نژاد های مختلف این دو گونه بسیار مناسب برای محیط جغرافیایی کشور ما می باشند . از نوع رنگین کمان آن با توجه به شرایط مختلف بیشتربرای پرورش دادن  استفاده می شود.

توضیح در مورد ماهی قزل الا رنگین کمان

ماهی قزل آلای رنگین کمان یکی از بهترین انواع نژاد برای پرورش در سراسر دنیا می باشد و از اساسی ترین ماهی ها برای تولید است،از نظر مشخصات ماهی قزل آلای رنگین کمان دارای بدنی کشیده، دو باله در سینه، دو باله در شکم، یک باله در پشت وسط است، همچنین دارای دهان بزرگ (که باعث صید بهتر می شود)، فلس دایره ای،نوار رنگین کمانی در دو طرف ماهی و دندان های تیز در سقف دهان می باشد.

جنس نر و ماده قزل آلاي رنگين كمان از لحاظ ظاهري شبيه به هم مي باشد فصل توليد مثل یا بلوغ جنسي، رنگ نرها غليظتر شده و تغييرات قابل ملاحظه اي در نرها ايجاد مي شود در خارج از فصل تخم ريزي غدد جنس كاملاً كوچك هستند و فقط با نزديك شدن فصل توليد مثل بزرگ شده و كيسه مواد تخم و اسپرم را به وجود مي آورد.

با اين كه بلوغ غدد جنسي توسط هورمونها كنترل مي شود ولي قبل از انجام تخم ريزي آب بايد داراي دماي مناسب باشد. تخمك ها و اسپرم ها آزادند و در آب رها شده و لقاح در آنجا صورت مي گيرد و تخم شفاف كه كمي از آب سنگينتر بوده و قدري چسبناك هستند تا توانند به سنگها و گياهان متصل شوند را به وجود مي آورند.

نوع دیگر ماهی قزل الا به نام خال قرمز

قزل آلای خال قرمز به خاطر نوع خصلت هایی که دارد مناسب برای پرورش نمی باشد زیرا این ماهی در طبیعت دارای حالت تهاجمیست و از دست انسان هم غذا نمی خورد.اين ماهي وابسته به آبهاي كوهستاني مي باشد و از لحاظ شكل و رنگ بسيار متنوع است و وجه تمايز آن با نوع رنگين كمان خالهاي قرمز نارنجي مي باشد .

از خصوصیات ظاهری قزل آلای خال قرمز  میتوان به رنگ سبز نزدیک به قهوه ای بدن او اشاره کرد که زیر شکم آن به رنگ طلاییست و خال های مشکی و قرمز هم روی بدن این ماهی دیده می شود. اندازه ماهي وابستگي به محيط و ميزان غذاي طبيعي دارد و به ندرت از 45 سانتي متر تجاوز مي كند .

تخم ريزي در پاييز و اول زمستان روي بستر شني با جريان كند آب انجام مي گيرد . اين ماهي گوشتخوار است و غذاي اصلي آن انواع سخت پوستان ـ لارو حشرات و ماهيان ريز مي باشد ، و در نزديكي بستر رودخانه زندگي مي كند و در مقايسه با نوع رنگين كمان كه وابستگي بيشتر به سطح آب دارد متمايز است.

تغذیه ماهی قزل الا 

انتخاب نوع غذا و مقدار جیره روزانه مهمترین اصل در زمینه غذادهی هستند. تعداد دفعات غذادهی نیز بستگی به وزن ماهی دارد. مثلا بچه ماهی حدود ۱۰ گرم تا شش بار در روز و ماهیان پروراری یک تا دو بار در روز غذادهی می‌شوند.

بسياري از ماهيان سرد آبي و معتدله داراي روده اي كوتاه مي باشند اين خاصيت مربوط به ماهيان گوشتخوار و همه چيز خوار است . اين ماهيان به رژيم غذايي غير زنده يا مصنوعي نيز عادت مي كنند كه البته در خصوص آزاد ماهي درياي خزر(Salmo troutta caspius) اين تغيير رژيم به سختي امكان پذير است بطوريكه حتي ماهي غير زنده را هم نمي خورند .

گوشتخواري اين ماهيان سبب مي شود تا رژيم غذايي آنها از لحاظ پروتئين هاي حيواني غني باشد و به همين علت تغذيه اين ماهي گران تمام مي شود . ماهي قزل آلا فقط مقدار كمي از مواد نشاسته اي قابل هضم را مورد استفاده قرار مي دهد ولي مواد چربي بهتر مورد استفاده قرار مي گيرد.

در بعضي از گونه هاي آزاد ماهيان و قزل آلاي درياچه اي مواد چربي ممكن است به عنوان منبع انرژي تا 20درصد از وزن خشك را به جاي پروتئين و كربو هيدراتها تشكيل دهد.

در پرورش ماهی قزل آلا تامین غذا بیشترین هزینه تولید را دارد. پس هرچه بتوان در این قسمت مدیریت بهتری اعمال کرد، سودآوری کار بیشتر خواهد شد.

شرایط محیطی مناسب برای پرورش ماهی قزل آلا

دمای مناسب جهت پرورش قزل آلا ۱۲ تا ۱۸ درجه سانتیگراد می باشد. البته مناسب ترین دما برای پرورش این ماهی ۱۵ درجه سانتیگراد است. دمای بالاتر و پایین تر از این محدوده باعث کاهش رشد می شود و دمای بالاتر از ۲۴ درجه موجب تلفات میگردد.

همچنین PH مناسب جهت پرورش قزل آلا ۸/۴-۶/۸ است و PHخارج از این محدوده باعث تلفات این ماهی می‌شود. میزان اکسیژن محلول در آب برای پرورش این ماهی نیز، به فاکتورهای متعددی از جمله ارتفاع، دما، شوری و… بستگی دارد ولی در هر حال اکسیژن خروجی نباید کمتر از پنج میلی‌گرم در لیتر باشد.

جهت افـــــزایش اکسیژن محلول راه‌های متعدد وجود دارد از جمله استفاده از هواده‌ها که امروزه انواع مختلف داشته و عملکردهای متعدد دارند. به طور کلی افزایش شوری آب موجب کاهش درجه اشباع اکسیژن می‌شود و آب‌های شیرین دارای شوری ppt۱-۰/۱ هستند و ماهی قزل آلا فقط تا شوری ppt ۳۰ را تحمل می‌کند.

شوری مناسب برای ماهی قزل‌ آلا نیز به میزان ppt ۱۰ است. باید در نظر داشت که قزل‌ آلا ماهی شکارچی و گوشتخوار است و به همین دلیل شفافیت آب تاثیر به‌سزایی در رشد آن دارد. به عبارت دیگر ماهی باید غذای خود را ببیند تا آن را بخورد. به طور کلی در پرورش قزل آلا شفافیت باید تا کف استخر تامین شده باشد و میزان مواد معلق آن باید کمتر از ۳۰ میلیگرم در لیتر باشد.

استفاده از اب برگشتی در پرورش ماهی قزل آلا

استفاده از آب برگشتی در پرورش ماهی یا اصطلاح گردش آب یکی از ابزارهای افزایش تولید است و اصولا زمانی مطرح می شود که نیاز جریان آبی مجموعه بیش از دبی آب تازه ورودی باشد که این با هدف افزایش تولید ماهی ، حفاظت سیستم آبزی پروری از عوامل تهدید کننده نظیر سیلابهای فصلی، ورود مواد سمی و خطرناک، تأمین جریان در مواقع کم آبی، کنترل کیفیت آب ورودی به شکل مطلوب و… صورت می پذیرد.

بدین منظور چرخش آب می تواند بصورت انتقال ساده آب از قسمت انتهایی استخر یعنی محل آب خروجی به ورودی آب بوده و یا همراه با عملیات دیگری همچون هوادهی و تصفیه آب باشد.

روش پرورش ماهی قزل آلا در منزل

به خاطر زیاد شدن جمعیت و تقاضای زیاد، پرورش ماهی قزل آلا کاری پرسود است یکی از امتیازات بسیار مهم و جالب این کار  انجام دادن آن در وسعت کم و فضای اضافی درخانه می باشد که در اصطلاح علمی به این نوع پرورش ، پرورش ارگانیک می گوییم .

از مزیت های فوق العاده جذاب این روش می توان به آفت زدن خیلی کم،بررسی و کنترل آسان ماهی،پرورش در همه ی ایام سال،ارزان بودن،استفاده از محصولات خودمان برای مصرف شخصی درسال، فروش اضافه بر نیاز خودمان به همسایه ها، دوستان، رستوران‌ها، فروشگاه‌های مواد غذایی وبسیاری از مکان های دیگر اشاره کرد البته این نکته را بدانید که این محصول هیچ وقت روی دست تولید کننده نمی ماند.

به دو روش میتوان پرورش ماهی قزل آلا در منزل انجام داد:

1. پرورش ماهی قزل آلا در وان یا حوضچه های کوچک

2. پرورش ماهی قزل آلا در بشکه

در این سبک از پرورش به تنها وسایلی که نیاز داریم بشکه پلاستیکی، لوله های pvc یا لوله آب و دستگاه تصفیه است.

استخر پرورش ماهی قزل الا دارای چه خصوصیاتی میباشند ؟

این استخرها یا از جنس پلاستیک یا فلز گالوانیزه یا بتن هستند. قطر این استخرها از ۳ تا ۱۰ متر و عمق ۱ تا ۳ متر است. در این استخرها می‌توان ماهی پنج تا ۷۰۰ گرم را پرورش داد . مدیریت تولید در این استخرها بسیار اصولی است و به‌علت استفاده از لوله‌های ورودی و خروجی آب به‌صورت مجزا می‌توان سطح و تراکم استخرها را تنظیم کرد. معمولا در این شیوه از آب برگشتی استفاده می‌کنند و در این شیوه تجهیزات و ادوات فیلتراسیون و هوادهی و پمپ اینگ بسیار دقیق طراحی می‌شود.

پرورش قزل آلا درمخازن پلاستیکی

در سال های اخیر پرورش قزل آلا در مخازن یا همان تانکر های پلاستیکی از استقبال زیادی برخوردار شده است زیرا مزایای بسیار فوق العاده ای دارد که یکی از این مزایا اشغال فضای بسیار کم برای پرورش است که دلیل آن هم شکل استوانه ای و قرار گیری آن به صورت عمودیست.

دلیل دیگری که این روش را نزد پرورش دهندگان محبوب کرده است استفاده از آن در فضا های شیب دار و کوهستانی است چون این مخازن بر روی چهارچوب های فلزی قرار میگیرند، نظافت این مدل  از استخر ها نیز بسیار آسان میباشد و کافیست با باز نمودن در پوش موجود در کف قیفی شکل این مخازن فضولات ته نشین شده را خارج کنیم.

پرورش ماهی قزل آلا در قفس

یکی دیگر از شیوه‌های پرورش ماهی قزل آلا، پرورش آن در قفس‌های پرورش ماهی است. این قفس‌ها یک ظرف توری دار هستند که از یک یقه شناور در اب آویزانند. پهنه یقه شناور نیز در حدی است که از آن می‌توان به عنوان یک گذرگاه استفاده کرد. به کار گرفتن این قفس‌ها در دریا و اخیرا در دریاچه‌های آب شیرین ارزان‌ترین شیوه پرورش ماهی قزل‌آلا هستد.

پرورش قزل آلا در استخر خاکی

یکی از مزیت های پرورش قزل آلا در استخرهای خاکی این است که می‌توانیم در نیمی از سال به پرورش قزل آلا و در نیمه ی دیگر سال کپور و میگو پرورش بدهیم، در این سیستم به این دلیل که مقدار سطح ما وسیع است بنابراین حجم آب در گردش هم کمتر می باشد ، این استخرها در اندازه های گوناگون ساخته می شوند و بهتر است  پوشش گیاهی در سطح این  استخر ها کمتر باشد و در کف آن از سنگ ریزه استفاده کنیم معمولاً تعویض آب در این نوع سیستم ۱۰ درصد از حجم استخر در شبانه روز است یعنی باید ۱۰ درصد از حجم آب استخر در طول شبانه روز  عوض شود.

پرورش  ماهی قزل آلا در کانال‌های بتونی (آبراهه‌ها)

برای اولین بار این کانال‌ها در آمریکای جنوبی مورد استفاده قرار گرفتند و برای پرورش قزل الا به منظور افزایش و بازسازی ذخایر رودخانه‌ها و دریاها و برای صید با قلاب طراحی شده‌اند.

این کانال‌های دراز شامل کانال‌های آجری یا بتونی هستند که در عمق زمین یا بالاتر از سطح آن بر روی یک سطح محکم ساخته می‌شوند. این کانال‌ها از نظر طولی می‌توانند به صورت متوالی (ممتد) و حداکثر تا طول ۱۰۰ متر باشند که با دیواره‌های عرضی یا پرده به چندین بخش تقسیم می‌شوند اما دارای یک منبع تامین آب مشترک هستند که اب از همه انها از یک انتهای کانال به انتهای کانال دیگر جریان می یابد.

تسهیلات جهت پرورش ماهی قزل الا و بازدهی ان

مانند هر صنعت دیگر بازار نقش اصلی در میزان سوددهی فعالان این بخش دارد و تولید کنندگان بر اساس وضعیت بازار ممکن است سود بالایی از فروش ماهی قزل آلا داشته باشند.

هر مزرعه پرورش ماهی قزل آلا می تواند در سال دو دوره تولید داشته باشد.

به ازای تولید هر 5 تا 7 تن تولید ماهی قزل آلا برای یک نفر اشتغالزایی مستقیم ایجاد میشود.

سرمایه گذاران برای ورود یا توسعه فعالیت خود در این بخش می توانند از تسهیلات بانکی بر اساس منطقه و نوع فعالیت بهره گیرند.